مرخصی استعلاجی چیست و چه زمانی استفاده می‌شود؟

مرخصی استعلاجی چیست و چه زمانی استفاده می‌شود؟
سمانه عزیزی - 22 اردیبهشت 1403
مرخصی استعلاجی چیست و چه زمانی استفاده می‌شود؟
مرخصی گرفتن یکی از حقوق اولیه کارکنان یک سازمان است. در قانون کار ایران، انواع مختلفی از مرخصی معرفی شده‌اند که هر کدام تعریف و ویژگی‌های خاص خود را دارند. مرخصی استعلاجی یکی از انواع مرخصی‌ها است که اهمیت زیادی برای کارگر و کارفرما دارد. این مرخصی زمانی استفاده می‌شود که کارگر یا کارمند یک سازمان دچار بیماری شده است و توانایی کار کردن در سازمان را ندارد. آشنایی با این نوع از مرخصی و جزئیات آن برای طرفین (کارگر و کارفرما) ضروری است. به همین دلیل در ادامه این مطلب به معرفی مرخصی استعلاجی و حقوق و مزایای کارگر در این دوره می‌پردازیم.

مرخصی چیست؟
مرخصی استعلاجی چیست؟
انواع مرخصی استعلاجی
قوانین پرداخت حقوق در دوران مرخصی استعلاجی
تفاوت مرخصی استحقاقی، استعلاجی و بدون حقوق
مرخصی چیست؟
مرخصی یکی از حقوق کارگران در سراسر جهان است. طبق این حق، کارگر می‌تواند در تعدادی از روزهای غیرتعطیل در محل کار خود حاضر نشود. با این حال هر کارگر یا کارمند باید پیش از رفتن به مرخصی، تاریخ و تعداد روز موردنیاز را با مسئولان شرکت در میان بگذارد. فرایند اعلام هماهنگی با مدیران در هر سازمان متفاوت است. در کشور ما فرایند اخذ اجازه مرخصی در بعضی سازمان‌ها به صورت شفاهی و در بعضی از سازمان‌ها به صورت کتبی انجام می‌گیرد. لازم به ذکر است که مرخصی انواع گوناگونی دارد. به عنوان مثال، مرخصی استعلاجی و مرخصی استحقاقی دو مورد از مهم‌ترین انواع مرخصی محسوب می‌شوند.

مرخصی استعلاجی

مرخصی استعلاجی چیست؟
هر فردی ممکن است در طول عمر خود با انواع بیماری‌ها یا مشکلات جسمی مواجه شود و نیاز پیدا کند تا دوران نقاهت خود را به استراحت بپردازد. در چنین شرایطی باید قانونی باشد تا مانع از اخراج شدن کارگر شود. این قانون همان مرخصی استعلاجی است. حقوق افراد در دوران مرخصی استعلاجی باید پرداخت شود و زمان آن هم نباید از مرخصی استحقاقی فرد کم شود. همچنین دریافت‌کننده مرخصی می‌تواند پس از بهبودی، به محل کار خود بازگردد.

در کشور ما، مرخصی استعلاجی شامل تمام کارمندان شرکت‌های دولتی و غیردولتی و هر فردی است که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارد. طبق قانون، افرادی که توانایی حضور و فعالیت در سازمان‌ها را ندارند می‌توانند از این مرخصی استفاده کنند اما باید دو شرط زیر را داشته باشند:

دریافت‌کننده مرخصی باید تحت درمان قرار گرفته باشد. یعنی بنا بر اعلام پزشک (گواهی پزشکی) نیاز به استراحت یا بستری شدن داشته باشند.
دریافت‌کننده مرخصی باید در زمان بیماری یا حادثه، مشغول به کار باشد یا در دوره مرخصی استحقاقی به سر ببرد.
نکته: مشکلات سلامتی کارگر ممکن است بر اثر حوادث ناشی از کار، حوادث خارج از محیط کار یا بیماری ایجاد شود.

انواع مرخصی استعلاجی
در حالت کلی این نوع از مرخصی بر اساس طول دوره آن، به دو نوع زیر تقسیم می‌شود:

– مرخصی تا سقف 3 روز
در مرخصی‌های کمتر از 3 روز، دریافت گواهی پزشک برای دریافت مرخصی کفایت می‌کند.

– مرخصی بیشتر از 3 روز
بر اساس قانون کار، در مرخصی‌های بیشتر از 3 روز، دریافت‌کننده مرخصی باید از پزشک معتمد گواهی بگیرد.

نکته: هر سازمان با توجه به شرایط خود، قوانین مشخصی را در این خصوص تعبیه می‌کند. بهتر است برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص قوانین و شرایط دریافت مرخصی، با کارشناسان منابع انسانی سازمان مشورت کنید.

– مرخصی بارداری
مرخصی بارداری یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع مرخصی است و زیرمجموعه مرخصی استعلاجی محسوب می‌شود. با کمک این مرخصی، بانوان می‌توانند بدون ترس از اخراج شدن برای مادر شدن تصمیم‌گیری کنند و مطمئن باشند که می‌توانند پس از بچه‌دار شدن، به محل کار خود بازگردند. هر خانم شاغلی می‌تواند از 6 ماه مرخصی زایمان استفاده کند. البته توجه کنید که باید 3 ماه از این مرخصی قبل از زایمان و سه ماه از آن هم بعد از تاریخ زایمان باشد.

قوانین پرداخت حقوق در دوران مرخصی استعلاجی
پرداخت حقوق در دوران مرخصی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کارگران و کارمندان جامعه است. همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم، حقوق افراد در دوران مرخصی استعلاجی باید پرداخت شود اما این حقوق را چه کسی و بر چه مبنایی پرداخت می‌کند؟

پیش از هر چیز باید ذکر کنیم که دوران مرخصی استعلاجی جزء سابقه کاری افراد قرار می‌گیرد. به عبارت بهتر، در محاسبه زمان بازنشستگی افراد، اعمال می‌شود.

در صورتی که طول دوره مرخصی فرد کمتر از یک سال باشد، دریافتی او شامل مواردی مانند حقوق ثابت، کمک‌هزینه عائله‌مندی، حق اولاد و… می‌شود. این در حالی است که اگر طول دوره مرخصی فرد بیشتر از یک سال باشد، پرداختی او محدود به حقوق ثابت، کمک‌هزینه اولاد و پرداختی فوق‌العاده ایثارگری خواهد بود.

حالا سؤال اینجا است که چه فرد یا سازمانی این حقوق را پرداخت می‌کند؟ واضح است که سازمان‌ها در ازای فعالیت و کار در مجموعه به کارکنان خود حقوق می‌دهند. در صورتی که کارمندان سازمان به مرخصی استعلاجی نیاز پیدا کنند و طول دوره مرخصی آن‌ها کمتر از 3 روز باشد، حقوق این افراد از طرف سازمانی که در آن کار می‌کنند، پرداخت خواهد شد؛ اما اگر این مرخصی بیشتر از 3 روز باشد، پرداخت حقوق مرخصی بر عهده سازمان تأمین اجتماعی است.